W dniach 17 – 19 września 2018 r. przedstawiciele LGD „Dolina Giełczwi” i LGD PROMENADA S 12 brali udział w wizycie studyjnej na terenie partnerskiej LGD „Raseinių krašto bendrija” działającej na terenie środkowej Litwy, w okręgu Raseiniai. Wizyta studyjna na Litwie jest jednym z elementów międzynarodowego projektu współpracy pn. „Nasze korzenie i tradycja – dzisiaj” realizowanego w partnerstwie przez trzy lokalne grupy działania (LGD Dolina Giełczwi, LGD PROMENADA S 12 i Raseinių rajono vietos veiklos grupė „Raseinių krašto bendrija“).
Celem wizyty na Litwie była wymiana doświadczeń i dobrych praktyk w zakresie ochrony, promocji, zachowania i wykorzystania dziedzictwa lokalnego do rozwoju regionu. Spotkanie z przedstawicielami LGD Raseinių krašto bendrija było też doskonałą okazją do wymiany informacji praktycznych z zakresu funkcjonowania programu LEADER i lokalnych grup działania w Polsce i na Litwie. W wizycie brali udział pracownicy biur partnerskich LGD, członkowie Zarządu, Rady, przedstawiciele organizacji członkowskich LGD jak również wolontariusze i działacze sektora kultury.
Podczas wizyty przedstawiciele LGD Raseinių krašto bendrija zaprezentowali nam lokalne inicjatywy oddolne mające na celu zachowanie cennego dziedzictwa kulturowego i wykorzystanie go do rozwoju aktywności społecznej mieszkańców. Jedną z ciekawszych inicjatyw zaprezentowanych nam w trakcie trzydniowego pobytu był odrestaurowany, zabytkowy dom w wiosce Betygala, który władze chciały wyburzyć, jednak dzięki determinacji mieszkańców wioski i wsparciu LGD udało się pozyskać środki z programu LEADER, dzięki którym przywrócono budynkowi dawną świetność. Obecnie mieści się tam centrum aktywności wiejskiej, odpowiednik naszych świetlic wiejskich, nazwa oryginalna – dom społeczności Betygala. Jednym z efektów działalności domu społeczności Betygala jest projekt edukacyjny pn. „Szlak Herbaciany”. Okolice wioski otaczają pola pełne dziko rosnących ziół, stąd też narodził się pomysł ich zbierania i przetwarzania. Zebrane z pół zioła są sortowane i suszone w specjalnie do tego przygotowanych pomieszczeniach w odresturowanym domu. Z mieszanek przygotowywane są aromatyczne, ekologiczne herbaty ziołowe.
Kolejnym punktem programu była wizyta w malowniczo położonej, niewielkiej wiosce Maslauskai, w której odwiedziliśmy bardzo dobrze zachowany zabytkowy młyn wodny wybudowany pod koniec XIX wieku. Tuż przy młynie przepływa rzeka Dubysa, jedna z dwóch rzek, w których chrzczeni byli Litwini. Z jej brzegu dostrzec można pozostałości tamy. Ciekawostką jest, że wszystkie kamienie rzeczne stanowiące budulec dawnej tamy zostały objęte ochroną i mają status pomnika. Ogólnie Litwini bardzo są przywiązani do kamieni, szczególnie te wyżłobione mają dla nich ogromne znaczenie, uważa się, że w dawnych czasach Litwini sprawowali przy tych kamieniach obrzędy kultowe. Obecnie na Litwie znajduje się pod ochroną 59 miejsc gdzie dawniej istniały świątynie zbudowane z kamieni i drewna oraz 166 kamieni mitologicznych. Przejeżdżając lokalnymi drogami przez mniejsze miejscowości można dostrzec zamiłowanie Litwinów do kamieni i drewnianych rzeźb przedstawiających motywy z opowieści ludowych i legend. Drewniane krzyże, kaplice pełne wyrazistych rzeźb, od wieków stanowią integralną część litewskiego krajobrazu. Zwyczaj wznoszenia krzyży pojawił się wraz z nadejściem chrześcijaństwa na Litwie i rozwijał się, włączając do nurtów artystycznych prehistoryczne elementy kulturowe. Kapliczki i krzyże powstawały jako akt dziękczynny, jako dar błagalny w czasach zagrożeń, jako pomnik doniosłych wydarzeń tak w życiu jednostki, jak i całej społeczności, jako forma upamiętniania osób najbliższych lub dobrodziejów, zasług zmarłych, miejsc zgonu.
Po powrocie z Maslauskai wzięliśmy udział w degustacji herbat ziołowych i tradycyjnych potraw lokalnych, następnie w konferencji dotyczącej programu LEADER na Litwie przygotowanej przez przedstawicieli LGD Raseinių krašto bendrija.
Wieczorem, w czasie wolnym zwiedziliśmy historyczne Kiejdany, jedno z najstarszych miast Litwy. Kiejdany od I poł. XV w. należały do Radziwiłłów, następnie właścicielami dóbr byli Kiszkowie. Gdy Krzysztof Radziwiłł poślubił Annę Kiszczankę w 1606 r., miasto znów przeszło w ręce Radziwiłłów.
W kolejnym, ostatnim dniu wizyty odwiedziliśmy dwie miejscowości – Kalnujai i Norgelei. W Kalnujai urodził się jeden z najznamienitszych poetów litewskich – Marcelijus Martinaitis. Mogliśmy tutaj podziwiać malowniczo położone ruiny kościoła zbudowanego w latach 1815 – 1818, który został zniszczony podczas II Wojny Światowej. Obecnie miejscowe władze podjęły działania na rzecz odbudowy kościoła. W pierwszej kolejności, dzięki dofinansowaniu ze środków unijnych, ruiny zostały odgruzowane, teren oczyszczony, uporządkowany i zabezpieczony, przeprowadzono prace konserwatorskie oraz zainstalowano charakterystyczne oświetlenie, dzięki któremu wzgórze z kościołem jest widoczne z każdego miejsca w wiosce. Latem odbywają się tutaj plenerowe koncerty i inne prezentacje artystyczne. Dzięki dofinansowaniu ze środków unijnych udało się także opracować kosztowny projekt techniczny odbudowy kościoła.
W Norgelei mieliśmy okazję zobaczyć inicjatywy społeczności lokalnej, dzięki którym zagospodarowano miejsca użyteczności publicznej, gdzie kultywowane są obecnie lokalne tradycje, zwyczaje i obrzędy. Po spotkaniu z lokalnymi liderami i przedstawicielami tutejszych władz, uświetnionym występem miejscowego zespołu folklorystycznego, nadszedł czas powrotu do Polski. Po długim pożegnaniu, wymianie upominków i uścisków oraz zaproszeń do kolejnych wizyt, grupa udała się w drogę powrotną. W autokarze mieliśmy dużo czasu na wymianę spostrzeżeń i refleksji dotyczących wizyty.
Poniżej zamieszczamy również relację pani Marzenny Frydrych – bardziej obszerną i pełną interesujących spostrzeżeń.
Dziękujemy za przesłanie!